چطور برای پژوهش علمی منابع معتبر پیدا کنیم؟
هر پژوهش علمی قوی و استاندارد بر پایه داده‌های درست و جامع و اطلاعات دقیق، واقعی و بدون نقصی استوار است که از منابعی معتبر و بزرگ به دست آمده است، به همین دلیل یافتن منابع ارزشمند و قابل استناد یکی از مهمترین ارکان پژوهشگری است که همواره دغدغه بسیاری از محققان و دانشجویانی است که در شرف نگارش آثار تحقیقاتی خود هستند. بر همین اساس ما در این مطلب بر آن‌ایم که به بررسی نکات مهم پیرامون این موضوع بپردازیم که چطور برای پژوهش علمی منابع معتبر پیدا کنیم؟
انواع منابع برای انجام دادن پژوهش علمی
منابع مورد استفاده برای نگارش پژوهشهای گوناگون علمی به سه دسته عمده تقسیم می‌شوند که عبارت‌اند از:
هر کدام از انواع منابع نیز پایگاه‌های مختلفی برای جستجوی کامل‌تر و دقیق‌تر دارند که به ترتیب آن‌ها را مرور می‌کنیم:
- منابع معتبر از نوع کتاب معمولا بیشتر استفاده می‌شوند و برای دسترسی بهتر به آن‌ها می‌شود سراغ سایت‌های معروف و پرکاربرد مختلفی رفت؛ مانند سایت Libgen، سایت Sci-Hub، سایت Z-Library، سایت Worldcat، سایت Ebsco، EBL، Ebrary، Springer، SAGE Journal و… که برخی از این سایت‌ها رایگان هستند و برخی با خرید اشتراک امکان دانلود کتاب مورد نظرتان را به شما می‌دهند؛ مثلا Worldcat از منابع غیررایگان و مفیدی است که تحت اشتراک دانشگاه‌های بسیاری قرار دارد و اطلاعات کتابخانه‌های مختلفی از همه جهان را پوشش می‌دهد.
- منابع معتبر از نوع مقاله بسیار مورد توجه دانشجویان و محققان هستند و اغلب اطلاعات به‌روز و جدیدی در اختیار شما قرار می‌دهند. بهترین، بزرگ‌ترین و مشهورترین پایگاه اطلاعاتی دنیا برای دسترسی به مقالات علمی معتبر از سراسر جهان سایت گوگل اسکولار یا اسکالر (google scholar) است؛ موتور جستجویی رایگان که به ساده‌ترین روش ممکن منابع پژوهشی مورد نیاز شما را در هر رشته و تخصصی در اختیارتان می‌گذارد. از دیگر سایت‌های معتبر و بزرگ دنیا می‌توان به پایگاه‌های اطلاعاتی اسکوپوس (Scopus)، Web Of Science، Science Direct، Sci-hub، NCBI، PubMed، و… اشاره کرد. همچنین یکی از سایت‌های کاربردی برای دستیابی به مقالات معتبر علمی سایت crosscite.org است که با جستجوی DOI می‌توانید به منابع مورد نظرتان دست پیدا کنید (DOI کد دائمی استاندارد با ده کاراکتر الفبایی و عددی است که برای شناسایی محتوا و دسترسی به لینک اثر در اینترنت به آن اختصاص داده می‌شود).
- منابع معتبر از نوع پایان‌نامه امکان دسترسی آسان‌تری دارند و اغلب به صورت رایگان از سوی دانشگاه‌ها در اختیار خوانندگان قرار می‌گیرند. از جمله سایت‌های معروف برای دسترسی به پایان‌نامه‌های دانشجویی سایت معتبر com است و شما با مشخص کردن موضوع یا عنوان پایان نامه به‌راحتی می‌توانید آن را بیابید. در این سایت بیش از دو و نیم میلیون پایان‌نامه دانشجویی از سراسر دنیا ثبت شده است.
اگر مایل به کسب اطلاعات تکمیلی در مورد پایگاه‌های اطلاعاتی مهم دنیا باشید، مطالب زیر در سایت ما برای شما بسیار مفید خواهد بود:
روش‌های جستجوی منابع علمی برای پژوهش
جستجوی منابع علمی برای پژوهش مانند هر کار دیگر باید بر اساس نظم و ترتیب و اصولی درست به شکلی هدفمند باشد تا به نتیجه مطلوب برسد و از دوباره‌کاری و اتلاف وقت و هزینه جلوگیری کند. بر همین مبنا روش‌های منطقی این جستجو را با هم بررسی می‌کنیم. بدیهی است این مرحله پس از تعیین موضوع پژوهش و طرح مسئله و پرسش‌های تحقیق قابل انجام دادن است، چراکه بر این اساس پیگیری روند جستجوی مقالات و محتواهای علمی سریع‌تر به نتیجه خواهد رسید.
بدین ترتیب سریع‌ترین روش‌های جستجوی منابع علمی برای پژوهش عبارت‌اند از:
- تهیه فهرستی از کلیدواژه‌ها: بر حسب موضوع پژوهش‌تان باید کلمات کلیدی و مفاهیم اصلی و مهم را متناسب با اهداف تحقیقات خود یادداشت کنید و به کمک آن‌ها منابع مختلف را سرچ کنید.
- مراجعه به کتابخانه‌ها: لیستی از کتاب‌ها و مجلات مرتبط با موضوع پژوهش‌تان تهیه کنید و به ترتیب اولویت آن‌ها را مطالعه کنید.
- جستجو در پایگاه‌های اطلاعاتی بزرگ اینترنتی: به سایت‌های بزرگ و معتبر مانند گوگل اسکولار مراجعه کنید و موضوع خود را در آن‌ها سرچ کنید.
- یادداشت‌برداری دقیق: مطالب و نکات ریز و درشت مرتبط با موضوع تحقیقات خود را با ذکر منبع دقیق آن یادداشت کنید تا در مواقع لزوم بتوانید به‌سرعت از آن‌ها استفاده کنید.
- تجزیه و تحلیل داده‌های گردآوری‌شده: دسته‌بندی اطلاعات و آنالیز آن‌ها و البته بررسی و بازخوانی‌شان در چینش محتواها و انسجام مطالب به شما کمک شایانی خواهد کرد، بنابراین مطالب را با دقت بخوانید و روی مباحث تمرکز و تامل کنید تا با نتیجه‌گیری صحیح بتوانید نظرتان را بیان کنید.
- بررسی و به‌روز کردن اطلاعات جمع‌آوری‌شده
- جدید بودن مطالب از اهمیت بسیاری برخوردار است، پس به تاریخ انتشار مطالب دقت کنید و منابع جدیدتر را در اولویت قرار دهید، چراکه مطالب به‌روز اعتبار بیشتری دارند و برای خوانندگان جذاب‌ترند.
در نهایت، توصیه می‌کنیم در جستجوی منابع از هیچ موردی عبور نکنید و سعی کنید تمام منابع مهم را مطالعه کنید. همچنین شما می‌توانید از رفرنس‌های تحقیقات مشابه موضوع پژوهش خود کمک بگیرید و منابع آن‌ها را نیز بررسی کنید.